اذا رايت الهوى في امة حكما
فاحكم هنالك ان العقل قد ذهبا
İze raeytelhevê fî ümmetin hekemê,
fehküm hünêlike ennel akle ked zehebê.
Eğer bir ümmette nefsin arzusu olan hevâ'nın hakim olduğunu görürsen, aklın oradan göçüp gittiğine(çok rahat bir şekilde) karar verebilirsin.
Hevâ, kötülüğü çokça emreden nefsin kötü arzularıdır.
" Fitne beraberinde hevâ ve sabır olduğu hâlde gönderilir,heva'ya tabi olanın kıblesi (istikameti) siyah,sabr'a tabi olanın kıblesi ( istikameti) beyaz ve berrak olur"
Heysemi.Mecma'uz zevaid 7/308
"Helak edici üç şey'den biri, kişinin peşinden gittiği hevasıdır"
Aclûnî keşf ul hafâ 1/387
"Bayağı arzularını tanrılaştıran kişiyi gördün mü?"
Furkân Suresi: 43.Ayet
Dolayısıyla yeryüzünde ibadet edilen en kötü tanrı hevâ'dır.
"Nefsin isteklerine uyma,! Sonra seni Allah yolundan saptırır"
Sâd Suresi : 26.Ayet.
Hevâ, dini ve aklı yok sayıyor gerek görürse dini rafa kaldırıyor, aklı da kiraya veriyor.
Din'in,örf ve adetin meşrû ve uygun gördüğü yer ve zamanda kişinin soru sorması, hattâ sorgulayıp öğrenmesi gerekir, akıl eğer başkasına kiraya verilirse, böyle bir akıl sahibi Kur'an'ı Kerim'de onlarca ayetin eleştirisine ve hücumuna maruz kalır.
"Belki akıllanırsınız diye"
Bakara Suresi: 73.Ayet
"Düşünenler için ayetlerimizi işte böyle açıklıyoruz"
Yûnus Suresi: 24.Ayet.
"Anlayan bir topluluk için ayetleri ayrıntılı bir şekilde açıkladık"
En'âm Suresi: 98.Ayet.
Başta hidayete, doğru düşünceye, faydalı ilme vesile olan ve mükellef olmanın şartı olan akıl nasıl raf'a kaldırılır? Mesela sen konuşma,
sorgulama,dur, sorma, görme,duyma, aklını kullanma ben ne diyorsam doğru o'dur,veya filan ne diyorsa doğru o'dur,ben aklımı filan'ın cebine koydum kullanmam gibi...
Ebu Hanife'ye r.a nisbet edilen bir söz var, şöyle buyurmuş: Bir şey bize Allah'tan gelmişse başımız ve gözümüzün üzerindedir, Rasulullah efendimiz'den geldiyse işittik ve uyduk deriz,
Ashâb'tan gelirse, içinden en uygun olanını seçeriz ve sözlerinden dışarı çıkmayız,tabiilerden gelirse, onlar da ilim erbabı,biz de ilim erbabıyız (Ebu Hanife'nin bazılarına göre tabiilerden olduğunu ve mutlak müctehid olduğunu unutmayalım).
Elbette biz dinimizi yaşamaya çalışırken taklid edenlerin en sonuncusu bile olamayız ama yüce Allah bize akıl vermedi mi,bu naklî yani Kur'an'ı bize anlaşılsın diye göndermedi mi, Rasulullah efendimiz binlerce Hadis-i şerif'i ve parlak sünneti anlaşılsın ve yaşansın, örnek alınsın diye îrâd buyurmadı mı, yaşamadı mı, zamanımızda beraber yaşadığımız insanlara konumu makamı ve mevkisi ne olursa olsun kırmadan dökmeden soru sormaya hakkımız yok mu? Doğruyu bilmeye, şübheyi izale etmeye hakkımız yok mu? Filan şöyle yapsa daha uygun diyemez miyiz,şu yanlış oldu,filanlar yanlış yaptı denemez mı? Filan hocaya,âlime, şeyh efendiye,beyefendiye, herhangi bir makam sahibine bu yaptığın,bu söylediğin uygun değil demek,Din'e itiraz olarak mı kabul edilmelidir? Hayır bu dine itiraz değil belki,dinin tâ kendisidir.
Hele hele âlîm olanlar usulüne uygun hakkı beyan etmeleri gerekir.
Arzettiğim çerçevede alimlerin, yerine göre vatandaşın da hakkı var diye düşünüyorum.
İslam aklı terbiye ederken en değer verdiği şey aklı takviye eden, aklı besleyen ve akla yön veren öğrenmek ve öğretmektir.Bu yol takib edilirse kötülüğü emreden nefsin "Hevâsı" toplumu esir almaz.
İlk inen ayetlerin ilki
"Yaratan Rabbinin adıyla oku"dur.
Alâk Suresi :1Ayet.
Hani en hakiki mürşid ililm idi, gerçekten öyle mi? Yoksa bu mürşidi hevâ marifetiyle hava atarak raf'a kaldırıp ve insanları kandırıp bugün dediğini yarın inkâr eden bilime mi yöneldik.
Keşke bilim de bilim olsa ama heyhât.
Allahım! İttibâ edilen, yeryüzünde en kötü tanrı sayılan hevâ'dan, emmâre nefsin öldürücü darbelerinden, insanı esir alan haramlardan, kıskıvrak yakalayan haramların şehvetlerin ve şübhelerin fitnesinden bizleri ve bütün mümin kardeşlerimizi hıfzınla koru.Âmîn.
Ahmet ÖZKAN
Emekli Müftü
18 Aralık 2023 P.tesi